سخن‌نگاران طوبی رسانه دیجیتال نشریات کاغذی سخن‌نگاران طوبی
آن‌گونه که در شماره نخست این ستون اشاره شد، شروع یادداشت‌های این ستون را با رجوع به واژه «طوبی» قرار دادیم که معنی نخست آن خوش به حالی است و در کلام وحی و سخنان گهربار معصومین علیهم‌السلام بارها درباره آن سخن گفته شده است که خوشا به حال چنین کسی…. اما طوبی یک معنی دیگر هم دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست.
امام صادق علیه‌السلام در سخنانی فرمود: «طوبی، سزاوار کسی است که در دوران غیبت قائم علیه‌السلام از ما خاندان، به فرمان‌های ما چنگ زند و قلب وی، پس از ره یافتن، در انحراف نیفتد. پرسیدند: طوبی چیست؟ فرمود: درختی است در بهشت که در خانه علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام ریشه دوانیده است. مؤمنی نیست جز آنکه در سرای او، شاخه‌ای از شاخه‌های آن درخت است.» (تفسیر صافی، ج۳، ص۷۰)
در زیارت ناحیه مقدسه نیز که زیارت حضرت ولی‌عصر علیه‌السلام است، با این نام مبارک به آن حضرت سلام می‌کنیم که «السلام علیک یا ناظر شجره طوبی و سدره المنتهی» (درود بر تو ای بیننده درخت طوبی و سدره منتهی).
ظاهر این روایت و روایات مشابه نشان می‌دهد که درخت طوبی درختی حقیقی است و صرف تشبیه نیست. و آنچه این درخت را سیراب می‌کند محبت اهل‌بیت علیهم‌السلام و پیروی از ایشان است. با این امید که خداوند ما را از پذیرندگان نعمت ولایت و محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام و شایسته برخورداری از شجره طوبی کند. ان شا ا…
***
در حدیثی از رسول خدا (ص) نقل شده است که آن حضرت فرمود: «طُوبى لِمَنْ حَسُنَ مَعَ النَّاسِ خُلُقُهُ» (کافی، ج۸، ص۱۶۹)
حقیقتاً وقتی به اخلاق توجه کنیم، می‌بینیم که خوش‌اخلاقی است که خوشبختی و خوش به حالی می‌آورد. ممکن است کسی ثروت زیادی داشته باشد و خانه‌ای زیبا و مجلل، به‌گونه‌ای که همه حسرت زندگی او را بخورند؛ اما همسر بداخلاقی داشته باشد تا حدی که زندگی را به کام او تلخ کند و مزه نعمت‌هایی را که در اختیار دارد از بین ببرد.
اولین چیزی که باید بررسی کنیم، این است که چرا خوش به حال کسی که خوش‌اخلاق است؟ دوم اینکه خوش‌اخلاقی یعنی چه و به چه کسی خوش‌اخلاق گفته می‌شود؟ و سوم اینکه چرا برخی بداخلاق می‌شوند و ریشه بداخلاقی‌ها در کجاست؟
در خوش‌اخلاقی برکات بسیاری نهفته است که وقتی آن‌ها را از احادیث استخراج می‌کنیم، نسبت به خوش‌اخلاق بودن رغبت پیدا می‌کنیم. در فرمایشات معصومین علیهم‌السلام نسبت به این برکات اشارات زیبایی وجود دارد. یکی اینکه پیامبر عزیزمان فرمود: «در روز قیامت چیزی سنگین‌تر از خوش‌اخلاقی در ترازوی اعمال بنده نیست.» (کافی، ج۲، ص۹۹) در کنار همه اعمال خوبی که بنده انجام می‌دهد، از نماز و روزه و صله‌رحم و … آنچه به‌عنوان سنگین‌ترین و برترین عمل ذکرشده خوش‌اخلاقی است.
و باز آن حضرت فرمود: «کامل‌ترین ایمان از آنِ خوش‌اخلاق‌ترین مؤمن است.» (کافی، ج۲، ص۹۹) ممکن است کسی مؤمن باشد؛ اما بدخلقی به‌عنوان نقصی در ایمان او شمرده می‌شود و مؤمن وقتی ایمانش کامل است که خوش‌اخلاق هم باشد.
همچنین در احادیث پاداش‌های ویژه‌ای برای حسن خلق ذکر شده است و به‌جاست کسی که خوش‌اخلاق است، نسبت به داشتن این نعمت به‌طور ویژه شکرگزاری کند. در روایتی از پیامبر مهربانمان آمده است که: «دارنده حسن خلق پاداشی همچون روزه‌دار شب‌زنده‌دار دارد» (کافی، ج۲، ص۱۰۰) و در جای دیگر فرمود: «بیشترین امتیازی که امت من به سبب داشتن آن به بهشت می‌رود، تقوای الهی و خوش‌خلقی است.» (کافی، ج۲، ص۱۰۰) و روایات فراوان دیگری نیز هست که بیانگر عظمت خوش‌اخلاقی و ارزش انسان خوش‌اخلاق است.
اما خوش‌اخلاقی به چه معنی است؟ خُلق آن صفت نفسانی است که در انسان راسخ و ثابت است. بنابراین کسی که مثلاً یک‌بار لبخند می‌زند و باقی اوقات این‌گونه نیست، خوش‌اخلاق نیست؛ بلکه به کسی که طبیعت او برخورد خوب و گشاده‌رویی شده، صاحب حسن خلق گفته می‌شود.
حسن خلق شاخه‌ها و نمودهایی دارد که یکی از آن‌ها گشاده‌رویی است. انسان خوش‌اخلاق گرچه مثل باقی مردم مشکل و غصه دارد، اما در ظاهر آن را به دیگران منتقل نمی‌کند و با خوش‌رویی با آنان برخورد می‌کند. پیش می‌آید که مردی که در سر کار خسته شده و مشکلی پیدا کرده، وقتی وارد خانه می‌شود با دیگران ترشرویی می‌کند. از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت است که فرمود: «شادمانی مؤمن در چهره او و اندوهش در قلب اوست» (کافی، ج۲، ص۲۲۶) مؤمن هم غصه دارد؛ اما غم و اندوه او در دلش نهفته است و به دیگران منتقل نمی‌شود.
دومین ویژگی انسان خوش‌اخلاق این است که سخنش همراه با نیش و کنایه نیست و زیبا سخن می‌گوید. سومین خصوصیت او این است که در گفتار و رفتار منصف است و خود را جدا از دیگران و برتر از ایشان نمی‌داند. ویژگی دیگر اظهار محبت به دیگران، خانواده، دوستان و … است. اظهار محبت در خانواده و نسبت به همسر بسیار مهم است. گاهی دیده می‌شود که کسی بااینکه همسرش را دوست دارد و برای رفاه او زحمت می‌کشد؛ اما از گفتن اینکه «دوستت دارم» خودداری می‌کند. در حدیث از رسول خدا ص نقل است که فرمود: «اگر مردی به همسرش بگوید که دوستت دارم این سخن هرگز از قلب او بیرون نمی‌رود» (کافی، ج۵، ص۵۶۹)
برای خوش‌اخلاقی مصادیق و خصوصیات دیگری نیز وجود دارد که به امید خدا در شماره‌های آتی به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
